De belastingregels bij een erfenis in Nederland betreffen vooral de erfbelasting, die geheven wordt over de waarde van alles wat een erfgenaam verkrijgt uit een nalatenschap. De hoogte van deze belasting hangt af van de relatie met de overledene en de waarde van de erfenis. Er gelden verschillende vrijstellingen, met name voor partners (€ 723.693 in 2024) en kinderen (€ 22.918 in 2024). Daarnaast zijn er speciale regelingen voor ondernemingsvermogen en kunnen bepaalde schulden en kosten in mindering worden gebracht op de belastbare waarde.
Wat houdt de Nederlandse erfbelasting precies in?
De Nederlandse erfbelasting, voorheen successierecht genoemd, is een belasting die wordt geheven over de waarde van alles wat iemand verkrijgt uit een nalatenschap. Deze belasting moet betaald worden door de erfgenamen, niet door de nalatenschap zelf. De tarieven van de erfbelasting zijn afhankelijk van twee factoren: de waarde van wat u erft en uw relatie tot de overledene.
Er bestaan drie tariefgroepen voor de erfbelasting:
- Tariefgroep 1: partners en kinderen. Zij betalen 10% over de eerste schijf (tot € 138.405) en 20% over het meerdere.
- Tariefgroep 1a: kleinkinderen en achterkleinkinderen. Zij betalen 18% over de eerste schijf en 36% over het meerdere.
- Tariefgroep 2: overige erfgenamen (zoals broers, zussen, ouders, neven, nichten). Zij betalen 30% over de eerste schijf en 40% over het meerdere.
De heffingsgrondslag voor de erfbelasting is de waarde van alle bezittingen minus de schulden op het moment van overlijden. Deze waarde wordt bepaald naar economische maatstaven, wat betekent dat gekeken wordt naar de waarde in het economisch verkeer. Voor de eigen woning geldt de WOZ-waarde als uitgangspunt, maar in bepaalde situaties zijn er specifieke waarderingsregels van toepassing.
Na het overlijden heeft u meestal acht maanden de tijd om aangifte erfbelasting te doen. De Belastingdienst stuurt hiervoor een aangifteformulier naar de erfgenamen of de executeur. Het is belangrijk deze aangifte tijdig en correct in te dienen om boetes te voorkomen.
Welke vrijstellingen gelden er bij het erven van vermogen?
Bij het erven van vermogen gelden verschillende vrijstellingen voor de erfbelasting, afhankelijk van uw relatie tot de overledene. Deze fiscale vrijstellingen zorgen ervoor dat u tot een bepaald bedrag geen erfbelasting hoeft te betalen. De belangrijkste vrijstellingen voor 2024 zijn:
- Partners: € 723.693
- Kinderen en kleinkinderen: € 22.918
- Ouders: € 61.106
- Overige erfgenamen: € 2.435
- Zorgbehoevende kinderen (onder voorwaarden): € 69.021
Voor partners geldt daarnaast een bijzondere regeling: de zogenaamde pensioenimputatie. Dit houdt in dat de partnervrijstelling wordt verminderd met de helft van de waarde van pensioenaanspraken die door het overlijden vrijvallen, verminderd met € 187.472 (2024). In de praktijk betekent dit dat de partnervrijstelling soms lager uitvalt dan het maximumbedrag.
Een belangrijke vrijstelling betreft ook ondernemingsvermogen. Als u een onderneming erft, geldt onder voorwaarden een voorwaardelijke vrijstelling van 83% over het ondernemingsvermogen tot € 1.205.871 en 100% over het meerdere. Dit is de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) die bedoeld is om de continuïteit van familiebedrijven te waarborgen.
Verder zijn bepaalde verkrijgingen volledig vrijgesteld van erfbelasting, zoals erfenissen die naar een ANBI (Algemeen Nut Beogende Instelling) gaan. Ook geldt er een vrijstelling voor de inboedelgoederen tot € 21.361 (2024).
Hoe verschilt schenkbelasting van erfbelasting?
Schenkbelasting en erfbelasting zijn nauw verwant maar verschillen op enkele belangrijke punten. Schenkbelasting wordt geheven over schenkingen bij leven, terwijl erfbelasting pas aan de orde komt na het overlijden van iemand. Beide belastingen vallen onder de Successiewet 1956 en kennen grotendeels dezelfde tariefstructuur.
De belangrijkste verschillen tussen schenkbelasting en erfbelasting zijn:
- Vrijstellingen: De vrijstellingen voor schenkbelasting zijn aanzienlijk lager dan voor erfbelasting. De jaarlijkse vrijstelling voor schenkingen aan kinderen bedraagt € 6.035 (2024).
- Moment van heffing: Schenkbelasting wordt direct geheven bij de schenking, terwijl erfbelasting pas na overlijden wordt geheven.
- Planning: Schenkingen bieden de mogelijkheid tot fiscale planning, omdat u bewust kunt kiezen wanneer en hoeveel u schenkt.
- Aangiftetermijn: Voor schenkbelasting geldt een aangiftetermijn van twee maanden na afloop van het kalenderjaar waarin de schenking is gedaan.
Een belangrijk voordeel van schenken bij leven is dat u hiermee erfbelasting kunt besparen. Door vermogen tijdens het leven te verdelen over erfgenamen, vermindert u het vermogen waarover later erfbelasting verschuldigd is. Bovendien kunt u gebruikmaken van de jaarlijkse vrijstellingen voor schenkbelasting.
Er zijn echter situaties waarbij professioneel advies sterk aan te raden is, zoals bij:
- Schenkingen van ondernemingsvermogen
- Schenkingen met voorbehoud van vruchtgebruik
- Schenkingen aan minderjarigen
- Internationale schenkingen waarbij buitenlands recht een rol speelt
Wanneer is het verstandig om een fiscaal adviseur in te schakelen voor uw erfenis?
Het inschakelen van een fiscaal adviseur voor uw erfenis is verstandig in verschillende situaties, vooral wanneer de nalatenschap complex is of wanneer u de belastingdruk wilt optimaliseren. Professioneel belastingadvies kan u helpen om kostbare fouten te vermijden en mogelijke vrijstellingen volledig te benutten.
In de volgende situaties is het zeker aan te raden om een fiscaal adviseur te raadplegen:
- Bij ondernemingsvermogen in de nalatenschap, waar de Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR) mogelijk van toepassing is
- Wanneer er sprake is van buitenlands vermogen of buitenlandse erfgenamen, waarbij internationale belastingverdragen een rol spelen
- Bij samengestelde gezinnen met complexe familieverhoudingen
- Als er onroerend goed in de nalatenschap zit waarvan de waardering niet eenvoudig is
- Wanneer u wilt plannen met uw nalatenschap om de belastingdruk voor uw erfgenamen te verminderen
- Bij twijfel over de toepassing van vrijstellingen of bij discussie met de Belastingdienst
Een fiscaal adviseur kan niet alleen helpen bij het invullen van de aangifte erfbelasting, maar ook bij het plannen van de erfenis vooraf (estate planning). Door tijdig advies in te winnen, kunnen regelingen worden getroffen die de fiscale druk voor erfgenamen aanzienlijk verminderen. Denk hierbij aan het opstellen van een testament dat fiscaal gunstig is of het doen van schenkingen tijdens leven.
De kosten van een fiscaal adviseur wegen vaak op tegen de belastingbesparing die kan worden gerealiseerd, vooral bij grotere nalatenschappen of complexe situaties.
Wat zijn veelgemaakte fouten bij de afhandeling van erfenissen?
Bij de afhandeling van erfenissen worden regelmatig fouten gemaakt die tot onnodig hoge belastingheffing of zelfs boetes kunnen leiden. Door deze veelvoorkomende valkuilen te kennen, kunt u ze vermijden en de afhandeling van de nalatenschap soepeler laten verlopen.
Hier zijn enkele veelgemaakte fouten bij erfenissen:
- Onjuiste waardering van bezittingen, vooral van moeilijk te waarderen zaken zoals kunstcollecties of ondernemingsvermogen
- Het niet volledig benutten van fiscale vrijstellingen en aftrekmogelijkheden
- Het te laat indienen van de aangifte erfbelasting (na de termijn van acht maanden)
- Vergeten om bepaalde schulden of kosten in mindering te brengen op de nalatenschap
- Onduidelijke verdeling van de erfenis die later tot geschillen kan leiden
- Onvoldoende rekening houden met de fiscale gevolgen van de verdeling van de erfenis
- Niet correct toepassen van de Bedrijfsopvolgingsregeling bij het erven van een onderneming
Een bijzonder aandachtspunt is de verdeling van de erfenis. De wijze waarop erfgenamen de nalatenschap onderling verdelen, kan fiscale gevolgen hebben. Zo kan een ongelijke verdeling leiden tot een (belaste) schenking tussen erfgenamen. Ook wordt vaak over het hoofd gezien dat kosten die gemaakt worden bij de afwikkeling van de nalatenschap, zoals uitvaartkosten en executeurskosten, in mindering kunnen worden gebracht op de belastbare waarde.
Een ander misverstand betreft de termijn voor het indienen van de aangifte. De termijn van acht maanden gaat lopen vanaf de datum van overlijden, niet vanaf het moment dat de Belastingdienst het aangifteformulier toestuurt. Het is belangrijk om deze termijn in de gaten te houden om boetes te voorkomen.
Door deskundig advies in te winnen en zorgvuldig te werk te gaan bij de afhandeling van een erfenis, kunt u deze fouten voorkomen en ervoor zorgen dat de nalatenschap fiscaal optimaal wordt afgewikkeld.